หนี้นอกระบบ: ปัญหาและแนวทางแก้ไขภายใต้แนวทางปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง Informal Debt: Problems and Policy Implication Under Sufficiency Economy

Abstract

ปัญหาหนี้นอกระบบเป็นหนึ่งในปัญหาที่ประชาชนคนไทย โดยเฉพาะผู้มีรายได้น้อยประสบ รัฐบาลจึงได้มีนโยบายต่างๆ เพื่อแก้ไขปัญหาหนี้สินเพื่อบรรเทาความเดือนร้อนของประชาชน งานวิจัยนี้ศึกษาปัญหาการเป็นหนี้นอกระบบของประชาชน และสร้างแนวทางแก้ไขโดยใช้หลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง โดยใช้ข้อมูลจากแบบสอบถามจากประชาชนที่อาศัยในภาคเหนือ ภาคกลาง ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคใต้ รวมทั้งสิ้น 1,801 ตัวอย่าง และใช้กรณีศึกษาที่มีกาปฏิบัติที่ดีที่สุด (Best practice) รวมถึงการประชุมเสวนากับหน่วยงานภาครัฐและผู้นำชุมชน เป็นแนวทางในการแก้ไขปัญหาโดยใช้หลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง
กลุ่มตัวอย่างประชาชนที่เป็นหนี้นอกระบบส่วนใหญ่ประกอบอาชีพที่มีรายได้ไม่แน่นอน สาเหตุที่ทำให้เป็นหนี้นอกระบบ คือ ต้องการเงินลงทุน นำไปใช้จ่ายในชีวิตประจำวัน และนำไปใช้หนี้เดิม ผู้ที่เป็นหนี้นอกระบบส่วนใหญ่กู้จากนายทุนเงินกู้เนื่องจากไม่สามารถกู้ยืมเงินในระบบได้ และมากกว่าร้อยละ 75 ต้องชำระดอกเบี้ยในอัตราที่สูงกว่าร้อยละ 30 ต่อปี
เมื่อวิเคราะห์พฤติกรรมการดำเนินชีวิตของผู้ที่เป็นหนี้นอกระบบอาศัยหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงพบว่า ด้านความพอประมาณ กลุ่มตัวอย่างมีการใช้จ่ายที่ฟุ่มเฟือย ทั้งที่มีรายได้น้อย รายจ่ายที่ไม่จำเป็นยังคงเป็นสัดส่วนที่สูง ด้านความมีเหตุผล พบว่ามีการกู้ยืมเงินที่ไม่เหมาะสม เช่น เลือกกู้ยืมจากแหล่งเงินกู้นอกระบบซึ่งจัดเป็นแหล่งเงินกู้ระยะสั้น แต่นำเงินไปลงทุนซึ่งให้ผลตอบแทนในระยะยาว ด้านการมีภูมิคุ้มกัน พบว่ากลุ่มตัวอย่างมีภูมิคุ้มกันทางเศรษฐกิจต่ำ เนื่องจากมีรายได้น้อย และไม่แน่นอน มีเงินออมต่ำหรือไม่มีเลย ไม่มีแหล่งพึ่งพิงทางการเงินที่น่าเชื่อถือหรือมีการรวมกลุ่มเพื่อช่วยเหลือซึ่งกันและกัน ด้านการมีความรู้ในการดำเนินชีวิตหรือประกอบอาชีพยังคงใช้ภูมิปัญญาดั้งเดิมเป็นหลัก ใช้เทคโนโลยีเพื่อเพิ่มคุณภาพผลผลิตหรือคุณภาพงานน้อย

นอกจากนี้ ยังไม่มีเวลาในการแสวงหาความรู้ หรือเข้ารับการอบรม และด้านการมีคุณธรรม พบว่า คนกลุ่มนี้ไม่มีวินัยทางการเงิน และขาดการวางแผนการใช้เงินที่ดีให้ถูกต้องเหมาะสมแบบจำลองการแก้ปัญหาหนี้นอกระบบ IDL – Model ได้เน้นไปที่มาตรการการแก้ปัญหาหนี้นอกระบบ โดยมีหลักการที่จะทำให้การมีหนี้สินนอกระบบให้กลายเป็นหนี้ในระบบ และมาตรการป้องกันโดยมีหลักการที่จะไม่ทำให้เกิดหนี้ โดยจะเป็นแบบจำลองใน 3 ภาคส่วนคือ ภาคประชาชน ภาคชุมชน และภาครัฐบาลแบบจำลองการแก้ปัญหาหนี้นอกระบบ IDL – Model ในส่วนของภาคประชาชน ควรป้องกันการก่อหนี้โดยต้องส่งเสริมให้ประชาชนในทุกกลุ่มอายุมีการเรียนรู้วินัยทางการเงิน มีการวางแผนทางการเงิน จัดทำบัญชีรับ-จ่าย บัญชีครัวเรือน และต้องส่งเสริมให้เกิดความสามารถในการวิเคราะห์พฤติกรรมการใช้จ่ายเป็น
แบบจำลองการแก้ปัญหาหนี้นอกระบบ IDL – Model ในส่วนภาคชุมชนนั้น มาตรการการป้องกันคือ การร่วมกันจัดตั้งแหล่งทุนหรือกองทุนของชุมชนเพื่อช่วยเหลือคนในชุมชนด้านการเงินยามฉุกเฉิน หรือจัดให้มีสวัสดิการในการดำรงชีพสำหรับคนในชุมชน พร้อมทั้งส่งเสริมการทำงานและการรวมกลุ่มอาชีพเดียวกันเพื่อเพิ่มความสามารถในการต่อรอง
แบบจำลองการแก้ปัญหาหนี้นอกระบบ IDL – Model ในส่วนภาครัฐ จะเน้นไปที่มาตรการการแก้ปัญหา และ มาตรการการป้องกัน โดยที่มาตรการการแก้ปัญหานั้นจะเป็นการที่จะแก้ปัญหาให้กับผู้มีหนี้นอกระบบให้ปรับเปลี่ยนหนี้นอกระบบให้กลายเป็นหนี้ในระบบโดยการที่จะดึงชุมชนเข้ามาร่วมกันช่วยแก้ปัญหาในรูปแบบของการตั้งกลุ่มการเงินขึ้นมาร่วมกันบริหารจัดการโดยการวิเคราะห์สภาพหนี้สินของคนในชุมชน เสาะหาแหล่งการเงินเพื่อนำเงินมาให้ผู้มีหนี้สินนอกระบบกู้ยืมไปชดใช้หนี้นอกระบบหรือก็คือการแปลงสภาพหนี้นอกระบบให้กลายเป็นหนี้ในระบบของกลุ่มการเงินที่ตั้งขึ้น จากนั้นจะเป็นการพัฒนาอาชีพให้กับผู้มีหนี้สินเพื่อให้มีรายได้เพิ่มขึ้น ส่วนมาตรการการป้องกันปัญหาหนี้นอกระบบจะเป็นการปลูกฝั่งแนวคิดตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงให้กับเด็กๆเพื่อจะไม่ทำให้เกิดปัญหาหนี้ในอนาคต

This research’s objectives are to gain an insight into the problems associated with informal debts of Thai people and to develop remedial guidelines that are in line with the principles in the sufficiency economy philosophy. The investigation on personal indebtedness situations was based on the information collected by questionnaire survey administered to sampled population of two provinces each in northern, central, northeastern, and southern regions of Thailand. The provinces covered are Chiang Mai, Chiang Rai, Kanchanaburi, Bangkok Metropolis, Si Sa Ket, Buri Ram, Nakhon Si Thammarat, and Surat Thani which have the largest number of population living below the poverty line compared with other provinces in the same region. The samples can be distinguished into four groups according to their indebtedness characteristics namely 466 samples of people having no debt, 452 with formal debts, 434 with informal debts, and 449 having both formal and informal debts, covering 1,801 individuals. To develop the guidelines for resolving informal debts problems by the application of sufficiency economy philosophy, the research team conducted a review of case studies which had demonstrated the best practice of sufficiency economy concept by adhering to the principles of moderation, sensibility, self-immunity, while exercising the knowledge with integrity; as well as organized consultative meetings with relevant government workers and community leaders to get their ideas and opinions.

The findings reveals those samples incurring informal debts earned irregular income from such occupation as farming, trading, or wage laborer. The reason for them to borrow from informal lenders was their need for money either to finance their investment, or for daily consumption, or to pay off the existing debts. More than half of them had to depend on loans from informal loan sharks because they had no access to the formal credit institutions consequential to their lack of guarantor and collateral. To a lesser extent, the informal sources for their borrowing were friends and relatives. More than 75 % of debtors in this group paid the interest at the rates higher than 30 % per year.
There were a number of consequences from informal system indebtedness. The most common effect was on physical and mental health, followed by economic situation and family concern. Most physical and mental health impacts were manifested in terms of the insomnia, headache, and migraine symptoms the informal debtors suffered. Those who faced economic difficulties due to their debt burdens with the informal lenders predominantly had to cut spending, work extra hours, or find supplementary job to repay the loan and pay the interest. Meanwhile the impact of informal debts on family life occurred in various areas most commonly in terms of quarrel due to stress, and then growing distance in the relationship among family members if the breadwinner had to work longer hours to deal with the debts problems.
From the analysis of personal conducts in daily life of debtors in the informal credit system with reference to the sufficiency economy philosophy, it was found some discouraging results. In the aspect of moderation, the debtors in the informal credit system under study remained spending overindulgently despite their belonging to the low income group considering the high share in total expense of their expenses for such unnecessary items as alcohol, beer, tobacco, lottery/gambling, social gathering, and entertainment. In the consideration of sensibility, they appeared to make a false move by borrowing short term loans at high interest rates from informal financiers for the purpose of investment. In the self-immunity or self-reliance dimension, they were economically vulnerable because of their low and irregular income, lack of access to dependable and trustworthy credit sources, and low or no savings, forcing them to depend on informal lenders when they were 

in financial troubles. In the area of knowledge, most debtors in the informal credit system had low level of education and worked as unskilled labor in the informal labor market and thus they applied primarily their traditional knowledge and skills in their profession or daily life with scant use of technology to enhance their productivity or work quality; meanwhile, they found no time to acquire more knowledge or get trainings as they were in the working ages. In terms of integrity, they had no financial discipline and made no plan for using the money prudently.
From the case studies, it is evident that the debtors were those who actually had problems in their occupational undertakings before applying the sufficiency economy philosophy. To lead their life in a sufficiency orientation, they cut the consumption expense by growing home-garden vegetables, cut the expense for unnecessary items, and saved farm production cost by using organic fertilizers instead of chemical ones, while increased income by intercropping rice with other income supplementary crops. They created their self-immunity or self-reliance by way of savings. They exhibited their eagerness to acquire further knowledge by attending training courses relevant to their occupations and consulting for advice or support from government agencies when facing production and marketing difficulties. Furthermore, they indeed had generous mind as reflected by their willingness to share their knowledge and experience with others.
The Informal Debt Life Model : IDL – Model for solving informal debts problems has the emphasis on determining the remedial measures which can transform the informal debts into the formal ones and the preventive measures which can prevent one’s entering into debts. The Model would be applicable in the three sectors namely the general people, the community, and the government.
On the part of the general public, the IDL – Model’s preventive measures include the promotion for people of all ages learn how to have financial disciplines, make their financial plans, keep household accounting records, learn how to analyze the spending behaviors; and the advocacy for building the process of people’s embracing the sufficiency economy philosophy in their daily life as well as their occupational undertakings.
For the community sector, the IDL – Model would suggest the preventive measures which include the formation of community fund to help community members in time of their emergent need for money or to provide community members with welfare for their sustenance, the promotion for organizing people in the same occupation into group to improve their bargaining power, and the encouragement for people in the community to change their spending behavior while building their financial disciplines.
For government sector, the IDL – Model also provides remedial and preventive measures. To help liberate the debtors from the informal credit system and put them in the formal one instead, the government agencies should encourage the formation of local financial group managed by the local people for the analysis of debts situations of its members and for seeking the credit sources to permit the lending to informal credit debtors to pay off their informal loans and become debtors in the formal credit system instead. The additional measure would be the occupational skill improvement activities to enable the debtors to earn greater income. To prevent the informal debts problems in the future, children should be instilled with the sufficiency economy concepts so that they will be more careful financially when they become adult.