กลไกทางกฎหมายกับการคุ้มครองสิทธิในการมีชีวิตอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่ดีจากมลพิษข้ามพรมแดนของประเทศไทย: กรณีศึกษาเหมืองถ่านหินและโรงไฟฟ้าถ่านหินหงสา แขวงไซยะบุรี ประเทศลาว

Main Article Content

Songkrant Pongboonjun

บทคัดย่อ

บทความนี้มุ่งตอบคำถามว่ารัฐไทยมีกฎหมายและกลไกที่เพียงพอต่อการปกป้องคุ้มครองสิทธิในการมีชีวิตอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่ดีของประชาชนจากผลกระทบข้ามพรมแดนที่อาจเกิดขึ้นจากโครงการพัฒนาที่อยู่นอกเขตประเทศไทยหรือไม่อย่างไร บทความนี้ใช้กรณีเหมืองถ่านหินและโรงไฟฟ้าถ่านหินหงสา แขวงไซยะบุรี ประเทศลาวเป็นกรณีศึกษา จากการศึกษาพบว่าระบบกฎหมาย กลไกฝ่ายบริหารและองค์กรตุลาการของไทย  ให้การยอมรับว่าสิทธิในการมีชีวิตอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่ดีของประชาชนไทยเป็นสิทธิที่รัฐธรรมนูญและกฎหมายระดับพระราชบัญญัติได้รับรองและคุ้มครองไว้อย่างต่อเนื่องมาตั้งแต่ พ.ศ. 2540 จนถึงปัจจุบัน  โดยรัฐไทยได้จัดตั้งหน่วยงานขึ้นหลายหน่วยงานเพื่อรับผิดชอบดำเนินการให้สิทธิดังกล่าวได้รับการปกป้องคุ้มครองจริง  องค์กรตุลาการทั้งศาลยุติธรรมและศาลปกครองได้ตั้งแผนกสิ่งแวดล้อมและจัดทำแนวทางการพิจารณาคดีเฉพาะขึ้นมาใช้ในการพิจารณาคดีสิ่งแวดล้อมเพื่อให้การดำเนินคดีมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น โดยภาพรวมรัฐไทยให้ความสำคัญกับสิทธิในการมีชีวิตอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่ดีและมีการดำเนินการเพื่อปกป้องและคุ้มครองสิทธิดังกล่าวอย่างเป็นรูปธรรม 


          อย่างไรก็ตามเมื่อพิจารณาปัญหาผลกระทบข้ามพรมแดนที่อาจเกิดจากโครงการขนาดใหญ่ เช่น โครงการเหมืองถ่านหินและโรงไฟฟ้าถ่านหินหงสา แขวงไซยะบุรี ประเทศลาว  ที่ตั้งอยู่ห่างจากชายแดนไทยประมาณ 27 กิโลเมตร  ซึ่งมีความเสี่ยงที่จะส่งผลกระทบต่อสิทธิในการมีชีวิตอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่ดีของประชาชนไทย  กลับพบว่ารัฐไทยไม่มีกฎหมาย กลไกฝ่ายบริหารหรือองค์กรตุลาการที่ออกแบบมาเพื่อจัดการกับปัญหาประเภทนี้โดยเฉพาะ  อีกทั้งเมื่อพิจารณากฎหมายและกลไกที่มีอยู่ก็พบว่ามีข้อจำกัดหลายประการที่อาจเป็นอุปสรรคต่อการปกป้องคุ้มครองสิทธิของประชาชน    ในแง่นี้จึงกล่าวได้ว่าระบบกฎหมายที่เป็นอยู่ของรัฐไทย  ไม่อาจให้หลักประกันในการปกป้องคุ้มครองสิทธิในการมีชีวิตอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่ดีจากปัญหาผลกระทบข้ามพรมแดนได้ รัฐไทยจึงจำเป็นต้องทำข้อตกลงกับประเทศเพื่อนบ้าน ปรับปรุงแก้ไขกฎหมายและกลไกบริหารบางประการเพื่ออุดช่องว่างในการคุ้มครองสิทธิในการมีชีวิตอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่ดี

Article Details

บท
บทความวิชาการ

References

การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย, ราชบุรีโฮลดิ้ง เตรียมทดสอบเดินเครื่องโรงไฟฟ้าหงสา โครงการก้าวหน้ากว่า ร้อยละ 80 พร้อมจ่ายไฟฟ้ากลับไทยปี 2558, (2557), สืบค้นวันที่ 24 พ.ย.2560, จาก https://www.egat.co.th/index.php?option=com_content&view=article&id=546:egatnews-20140401-01&catid=30&Itemid=112
กรมการปกครอง, จำนวนประชากรแยกรายอายุ อำเภอเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดน่าน เดือน ธันวาคม พ.ศ. 2559, สืบค้นวันที่ 24 พ.ย.2560, จาก https://stat.dopa.go.th/stat/statnew/upstat_age_disp.php
คณะกรรมการนโยบายพลังงานแห่งชาติ, มติคณะกรรมการนโยบายพลังงานแห่งชาติ ครั้งที่ 1/2553 (ครั้งที่ 130) 12 มีนาคม 2553, สืบค้นเมื่อ 28 เม.ย. 2561, จาก https://www.eppo.go.th/index.php/th/eppo-intranet/item/1282-nepc-abhisit130#s4
คนึงนิจ ศรีบัวเอี่ยม, (2552), กระบวนการยุติธรรมสิ่งแวดล้อมและสุขภาพ บทเรียนจากคดีมาบตาพุด,
นนทบุรี: สถาบันวิจัยระบบสาธารสุข
ทีดีอาร์ไอ, (2536), สมุดปกขาว ทีดีอาร์ไอ, อากาศเป็นพิษที่แม่เมาะ: ทางเลือกในการผลิตไฟฟ้า,
กรุงเทพฯ: ทีดีอาร์ไอ
บำเพ็ญ ชัยรัตน์และสมพร เพ็งค่ำ , บรรณาธิการ, (2552), อนาคตระยอง เส้นทางสู่สังคมสุขภาพ, นนทบุรี: สำนักพิมพ์คณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ
มูลนิธินิติธรรมสิ่งแวดล้อม, ความสำคัญทางกฎหมายของคำสั่งศาลปกครองสูงสุดในคดีเขื่อนไซยะบุรี, สืบค้น 26 พ.ย. 2560, https://enlawfoundation.org/newweb/?p=2270
สมนึก เมธาวศินและคณะ, (2560), บ้านโพธิ์รักษ์บางประกง, นนทบุรี: สำนักพิมพ์คณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ
อำพล จินดาวัฒนะและคณะ, บรรณาธิการ, (2552), เสียงสะท้อนสุขภาพ: ประสบการณ์จริง HIA 5 พื้นที่ 5 มุม, นนทบุรี: สำนักพิมพ์คณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ
Hans, Christian Bugge, (2009), The Pollution Pay Principle: Dilemmas of Justice in National and International Contexts, in Law and Justice in Context, Edited by Jonas Ebbesson and Phoebe Okowa, Cambridge University Press: Cambridge
Kexian Ng, (2017), Transboundary Haze Pollution in Southeast Asia: The Effectiveness of Three Forms of International Legal Solutions, 10 J.E. Asia & Int’l L. 221
Laura S. Henry,Jasper Kim, and Dongho Lee, (2012), From Smelter Fumes to Silk Road Winds: Exploring Legal Responses to Transboundary Air Pollution over South Korea, 11 Wash. U. Global Stud. L. Rev. 565
Mark Chernaik, (2012), Evaluation of Environmental Impact Assessment – Final Report Hong Sa Power Plant, Mining Development and Transmission Project (June 2007) and Environmental Management Plan Hong Sa Mine Mouth Power Project (March 2010), n.p.
Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, (2012), Principles and Guidelines for A Human Rights Approach to Poverty Reductions Strategies, n.p.
Sunee Moungcharoen, (2013), Following the Money Trail of Mekong Energy Industry, Bangkok : Mekong Energy and Ecological Network (MEE Net) Foundation for Ecological Recovery (FER)
Team Consulting Engineering and Management Co. Ltd.,(2007), HONGSA POWER PLANT, MININGDEVELOPMENT AND TRANMISSION LINE PROJECT ENVIRONMENTAL IMPACT ASSESSMENT FINAL REPORT, n.p.
United Nations, (1972), Report of the United Nations Conference on the Human Environment, 5-16 June 1972, https://www.un-documents.net/aconf48-14r1.pdf, accessed on 27/04/2018
United Nations, (1992), Report of the United Nations Conference on Environment and development, 3-14 June 1992, https://www.un.org/documents/ga/conf151/aconf15126- 1annex1.htm, accessed on 27/04/2018

คำพิพากษาอ้างอิง
คำพิพากษาศาลปกครองกลางในคดีหมายเลขแดงที่ ส. 59/2556 ระหว่างนายนิวัติ รอยแก้ว กับพวกรวม 37 คน ผู้ฟ้องคดี กับ การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย กับพวกรวม 5 คน ผู้ถูกฟ้องคดี
คำสั่งศาลปกครองสูงสุดที่ ส.48/2557 ระหว่างนายหนูชาย พลซา กับพวกรวม 78 คน ผู้ฟ้องคดี กับ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม กับพวกรวม 3 คน ผู้ถูกฟ้องคดี
คำพิพากษาศาลปกครองสูงสุดที่ อ.248/2560 ระหว่างนายบุญซ่น วงศ์คำลือ กับพวกรวม 100 คน ผู้ฟ้องคดีกับ คณะกรรมการกำกับกิจการพลังงานกับพวกรวม 2 คน ผู้ถูกฟ้องคดี
คำสั่งศาลปกครองสูงสุดที่ คส.8/2557 ระหว่าง นายนิวัฒน์ รอยแก้ว กับพวกรวม 37 คน ผู้ฟ้องคดี กับ การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย กับพวกรวม 5 คน ผู้ถูกฟ้องคดี
Trail Smelter case (United States, Canada), 16 April 1938 and 11 March 1941, p.1965, https://legal.un.org/riaa/cases/vol_III/1905-1982.pdf , accessed on 27/04/2018


Translated Thai References
Electricity Generating Authority of Thailand, RATCH prepares for Hong Sa power plant’s generating
test. Project is about 80% completed and it would ready to send the electricity to Thailand in 2015, (2014), (in Thai), accessed on 11,24,2017, from https://www.egat.co.th/index.php?option=com_content&view=article&id=546:egatnews-20140401-01&catid=30&Itemid=112
Department of Provincial Administration, Population classified by age, Chaloem Phra Kriat District, Nan Province in December 2016, (in Thai), accessed on 11,24,2017, from https://stat.dopa.go.th/stat/statnew/upstat_age_disp.php
Kanongnij Sribuaiam, (2009), Environmental and Health Judicial System: Lessons from Map Ta Phut Case, Nonthaburi: Health Systems Research Institute, (in Thai)
Thailand Development Institute, (1993), TDRI’s White Paper, Air Pollution in Mae Moh: Power Generation Choice, Bangkok: TDRI, (in Thai)
Bhampen Chairat and Somporn Pengkham, Editors, (2009), Rayong Future: The Road to Healty
Society, Nonthaburi: National Health Commission Publishing, (in Thai)
ENLAWTHAI Foundation, The legal importance of the Supreme Administrative Courts’ order in Xayaburi Dam Case, (in Thai), accessed on 11, 26, 2017, from https://enlawfoundation.org/newweb/?p=2270
Somnuek Methasin and Others, (2017), Banpho Loves Bang Pakong, Nonthaburi: National Health Commission Publishing, (in Thai)
Amphon Jindawattana and Others, (2009), Perspectives on Health: Real HIA experiences from 5 areas, 5 perspectives, Nonthaburi; National Health Commission Publishing, (in Thai)

Reference Cases
Central Administrative Court Judgment No. S. 59/2556, dated 25th December 2015, Niwat Roikeaw Plaintiff 1, et al. v. Electricity Generating Authority of Thailand Defendant 1, et al.
Supreme Administrative Court Order No. S. 48/2557, dated 30th December 2014, Nuchai Ponsa Plaintiff 1, et al. v. Minister of Ministry of Natural Resources and Environment Defendant 1, et al.
Supreme Administrative Court Judgment No. A.248/2560, dated 16th March 2017, Bunson Wongkhamlue Plaintiff 1, et al. v. Energy Regulation Commission Defendant 1, et al.
Supreme Administrative Court Order No. KS. 8/2557, dated 17th April 2014, Niwat Roikeaw Plaintiff 1, et al. v. Electricity Generating Authority of Thailand Defendant 1, et al.