กระบวนการสอนของพระพุทธเจ้า

บทคัดย่อ

ศาสนาในโลกนี้มีจำนวนมาก แต่พระพุทธศาสนามีอัตลักษณ์ที่แตกต่างจากศาสนาอื่น เริ่มตั้งแต่ศาสดาอดีตชาติเป็นพระโพธิสัตว์บำเพ็ญบารมี 4 อสงไขย จนตรัสรู้เป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ทรงอุบัติขึ้นในโลกเพื่อแก้ทุกข์แก้สรรพสัตว์ กระบวนการสอนของพระพุทธเจ้าทรงมี 2 ระดับ คือ  (1) ระดับอนุโลมสัจจกถา คือ สอนตามลำดับโดยคำถึงถึงผู้ฟัง หรือผู้เรียนเป็นจุดศูนย์กลาง เพื่อที่จะย้อมจิตก่อนด้วยทานกถา ศีลกถา สวรรคกถา กามาทีนวกถา เนกขัมมกถา อันเป็นระดับโลกิยะเพื่อเตรียมการไปสู่โลกุตตระ  2) ระดับสัจจกถา มุ่งสอนแก่ผู้มีปัญญาด้วยอริยสัจ 4 โดยตรง อริยสัจมี 4 ประเภท คือ (1) ทุกขอริยสัจ ความจริงที่พระอริยะเจ้ารู้ว่าเป็นทุกข์ คือ ขันธ์ 5  สรรพสัตว์ที่เนื่องด้วยขันธ์ 5 อยู่ในภพภูมิไหนก็ตามล้วนแล้วแต่เป็นทุกข์ทั้งสิ้น (2) สมุทยอริยสัจ ความจริงที่พระอริยะเจ้ารู้ว่า ตัณหาความเพลิดเพลินในทุกข์คือขันธ์ 5 นั่นแหละเป็นต้นเหตุแห่งทุกข์ (3) ทุกขนิโรธอริยสัจ ความจริงที่พระอริยะเจ้าเข้าไปรู้ภาวะแห่งการดับทุกข์มีจริงเรียกว่า นิโรธหรือนิพพาน (4) ทุกขนิโรธมรรคอริยสัจ ความจริงที่พระอริยะเจ้ารู้ว่าทางดับทุกข์มีอยู่ด้วยอริยมรรคองค์ 8 มีปัญญาเป็นหัวหน้าที่เกิดขึ้นพร้อมกันอย่างสมดุล  เข้าถึงความเป็นอิสรภาพภายในจิตใจที่เรียกว่านิพพาน กระบวนการสอนทั้ง 2 นี้เป็นเอกลักษณ์ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า จึงเรียกว่า ศาสดาเอกของโลก