เมื่อชาง : เซียมซีฉบับใบลานล้านนา

บทคัดย่อ

เมื่อชาง : เซียมซีฉบับใบลานล้านนา   เป็นบทความที่เรียบเรียงจากส่วนหนึ่งของงานวิจัย ปี 2560เรื่อง “การสืบค้นและอนุรักษ์เอกสารคัมภีร์โบราณของวัดในจังหวัดพะเยา และการสร้างแหล่งเรียนรู้ในท้องถิ่น” เมื่อชางชุดนี้ พบที่วัดไชยพรหม ตำบลเวียง อำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา  เนื้อหาของคัมภีร์เป็นคำพยากรณ์ ที่จารลงในใบลานขนาดเล็ก  ความกว้าง  4 เซนติเมตร และ ความยาว  10 เซนติเมตร ด้วยอักษรล้านนา คำว่า “เมื่อ”  หมายถึง การพยากรณ์ฤกษ์ยาม  คำว่า  “ชาง”  หมายถึง การเลือกออก, คัดออก ดังนั้น “เมื่อชาง” หมายถึง การพยากรณ์ ด้วยการสุ่มเลือกคำพยากรณ์ออกมา  เมื่อชางชุดนี้ มีใบลานจำนวน 47 ใบ ที่จารไว้เพียงด้านเดียว ร้อยเก็บด้วยสายสยองมีไม้ประกับเรียบทั้ง 2 ด้าน  มีแผ่นไม้แบน ๆ ขนาดเล็ก ห้อยติดกับสายสยอง ผู้ต้องการคำพยากรณ์ใช้เสียบแซกลงไปในปึกใบลาน การคัดเลือกคำพยากรณ์ด้วยวิธีเช่นนี้ เรียกว่า “ชาง” คล้ายกับการเสี่ยงเซียมซี หรือ การแทงศาสตรา ของชาวไทยภาคใต้ คำพยากรณ์มีทั้งดีและร้าย จะใช้นิทานชาดก เลือกเหตุการณ์สำคัญที่เป็นจุดพลิกผันชะตาชีวิตขึ้นหรือลงของตัวละครเอกในเรื่อง มาเป็นคำพยากรณ์เทียบเคียง  ตัวอย่างคำพยากรณ์  ใบที่ 46 “บุญญ์นิ ได้เมื่อพรานเอานางมโนราห์มาให้เจ้าสุธน ดีนัก”(สุธนชาดก) ถอดความว่า “ผู้เสี่ยงได้ใบนี้  ดี จะได้ลาภ หรือได้คู่ครอง เหมือนพระสุธนได้รับถวายนางมโนราห์ จากพรานป่า” นับเป็นภูมิปัญญาล้านนาอีกวิธีหนึ่งที่ใช้ทำนายโชคชะตาและอนาคต พอเป็นแนวบ้างจะได้ดำเนินชีวิตด้วยความไม่ประมาท