พลวัตเรือนพื้นถิ่นของชาวกะเหรี่ยงปกาเกอะญอในพื้นที่ต้นน้ำแม่แจ่ม อำเภอกัลยาณิวัฒนา จังหวัดเชียงใหม่

บทคัดย่อ

บทความนี้ศึกษาเกี่ยวกับพลวัตเรือนพื้นถิ่นของกลุ่มชาติพันธุ์กะเหรี่ยงปกาเกอะญอ กรณีศึกษาพื้นที่มูเส่คี หรือ ต้นน้ำ แม่แจ่ม  ในเขตอำเภอกัลยาณิวัฒนา จังหวัดเชียงใหม่ โดยศึกษาเกี่ยวกับพลวัตเรือนพื้นถิ่นที่เปลี่ยนแปลงไปตามปัจจัยต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง ภายใต้วัตถุประสงค์งานวิจัยในการวิเคราะห์และสรุปเอกลักษณ์หรือภูมิปัญญาที่สืบทอดกันมา รวมถึงผลกระทบจากปัจจัยที่ทำให้เกิดรูปแบบเรือนและการปรับตัว โดยการศึกษานี้เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative research) ซึ่งมีการเก็บข้อมูลโดยเลือกวิธีการสุ่มตัวอย่างในกลุ่มตัวอย่างจากเรือนประเพณีดั้งเดิมและเรือนที่มีการปรับเปลี่ยนไป ประกอบด้วยพื้นที่ ใน 4 หมู่บ้าน หมู่บ้านละ 3 หลัง ครอบคลุมใน 3 ตำบลของอำเภอกัลยาณิวัฒนา จังหวัดเชียงใหม่ โดยใช้วิธีการสังเกตการณ์และสัมภาษณ์เจ้าของเรือน ผู้นำชุมชน มีการสำรวจเรือน รังวัด ถ่ายภาพและเขียนแบบ นำมาวิเคราะห์ ตีความ อธิบายผล เกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงที่เกี่ยวข้อง อันมีปัจจัยต่างๆ ซึ่งแยกได้เป็นด้านสังคม นโยบายภาครัฐและนโยบายการส่งเสริมการท่องเที่ยวโดยได้ยกฐานะก่อตั้งเป็นอำเภอใหม่ที่เป็นพื้นที่ทางชาติพันธุ์

โดยผลการศึกษาสรุปได้ว่า พลวัตเรือนพื้นถิ่นชาติพันธุ์กะเหรี่ยงในพื้นที่นี้มีการก่อรูปและปรับเปลี่ยนทางกายภาพเรือน อันเป็นผลมาจากการปรับตัว เปลี่ยนวิถีชีวิตและพฤติกรรมการดำรงชีพ โดยยังคงสร้างเรือนแบบใหม่คู่กับเรือนแบบดั้งเดิม ที่ถือเป็นเรือนหลักหรือเรือนแม่ ตามการนับถือผีทางฝ่ายมารดาหรือการให้ความสำคัญกับบทบาทของผู้หญิงชาวปกาเกอะญอ ที่มีความสำคัญในครอบครัว พื้นที่เตาไฟจึงเป็นพื้นที่สัญลักษณ์สำคัญ เป็นศูนย์กลางของเรือน ซึ่งมีความเชื่อมโยงกันกับความเชื่อ พิธีกรรมทางศาสนาและวิถีชีวิตความเป็นอยู่เดิม ส่วนผู้นับถือศาสนาคริสต์จะมีอิสระในการสร้างเรือนมากกว่า ทั้งนี้ด้วยปัจจัยนโยบายเร่งรัดการพัฒนามากระตุ้นการตั้งถิ่นฐานมีแนวโน้มถาวรมากขึ้น จึงมีการปรับเปลี่ยนทัศนคติค่านิยมและต้องการเพิ่มฐานะทางการเงิน มีการรับเอาเทคนิคของวัสดุก่อสร้างสมัยใหม่และเทคโนโลยีในการเลื่อยไม้เข้ามา จึงนิยมปรับเปลี่ยนสร้างบ้านด้วยไม้กันมากขึ้น อีกทั้งมีการใช้วัสดุสมัยใหม่จากนอกพื้นที่มาทำการต่อเติมเรือนปรับเปลี่ยนวัสดุที่ใช้แต่เดิม สร้างเรือนเพิ่มในเขตพื้นที่อาศัยเดียวกัน ก่อให้เกิดลักษณะการจัดวางผังบริเวณเรือนกะเหรี่ยง ที่มีกลุ่มเรือนประกอบเพิ่มขึ้น 2-3 เรือน ต่อครัวเรือน เพื่อใช้เป็นเรือนนอนและรับแขกเป็นหลักเพราะปัจจัยความต้องการที่มีมากขึ้น ในการก่อสร้างจึงเพิ่มรูปทรงสัดส่วนให้กับเรือน ซึ่งเป็นผลการปรับตัวด้านวิถีชีวิตและค่านิยมที่ถูกกระตุ้นจากปัจจัยหลักดังกล่าว คือ ปัจจัยด้านสังคมและด้านเศรษฐกิจ