เกียวโตในเอกสารของฮอลันดา: กรณีศึกษาจดหมายเหตุระยะการเดินทาง ของหมอแกมเฟอร์ในญี่ปุ่น ค.ศ.1691

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาบริบทของเมืองเกียวโตในทัศนะและการรับรู้ของหมอแกมเฟอร์ที่ปรากฏอยู่ในจดหมายเหตุระยะการเดินทาง ค.ศ.1691 จากการศึกษาพบว่า (1) จดหมายเหตุแกมเฟอร์ฯ นับเป็นเอกสารทางประวัติศาสตร์สำคัญอันสะท้อนให้เห็นแง่คิดและมุมมองที่ชาวต่างชาติมีความเข้าใจต่อประเทศญี่ปุ่นโดยเฉพาะเกียวโตซึ่งมีสถานภาพความเป็นเมืองพิเศษมากกว่านครโอซาก้าและนครเอโดะ (2) จดหมายเหตุฯ แกมเฟอร์ให้ข้อสังเกตุบางประการเกี่ยวกับผู้แต่งหนังสือชื่อ Arnoldus Montanus เรื่อง “Ambassades Mémorables De La Compagnie Des Indes Orientales Des Provinces Unies Vers Les Empereurs Du Japon” ซึ่งเขียนเนื้อหาและวาดภาพของเกียวโตเอาไว้ตามจินตนาการที่เกิดจากการศึกษาบันทึกของบริษัทอินเดียตะวันออกของเนเธอแลนด์ (VOC) โดยที่ตนเองไม่เคยเดินทางมาประเทศญี่ปุ่น (3) จดหมายเหตุฯ แกมเฟอร์ทำให้เข้าใจต่อบริบทสภาพของประเทศญี่ปุ่นและเมืองเกียวโตในปลายคริสต์ศตวรรษที่ 17 ซึ่งมีการติดต่อค้าขายกันทางทะเลในภูมิภาคเอเชียตะวันออก แม้รัฐบาลโชกุนจะมีนโยบายปิดประเทศแต่ก็เปิดโอกาสให้ชาวต่างชาติบางประเทศรับอภิสิทธิ์สำหรับการค้าขายกับญี่ปุ่น การนำเสนอเกี่ยวกับเมืองเกียวโตนี้จึงช่วยสะท้อนให้เห็นถึงความสำคัญของเกียวโตในฐานะเมืองหลวงที่เป็นศูนย์กลางทางศาสนา สังคม เศรษฐกิจและวัฒนธรรม ซึ่งในปัจจุบันเกียวโตได้รับความสนใจจากนักท่องเที่ยวชาวไทยและชาวต่างชาติจำนวนมาก การเผยแพร่ข้อมูลนี้จะช่วยให้เข้าใจถึงบริบทสภาพของเกียวโตในช่วง 300 ปีก่อนว่านักเดินทางชาวตะวันตกรับรู้ความเป็นเกียวโตอย่างไรเมื่อเปรียบเทียบกับปัจจุบัน นอกจากนี้ยังช่วยให้เข้าใจสภาพของสังคมญี่ปุ่นช่วงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 17 มากขึ้น โดยสรุปจดหมายเหตุระยะการเดินทางของหมอแกมเฟอร์นับเป็นเอกสารทางประวัติศาสตร์ที่ใช้วิธีการเขียนเชิงพรรณนาที่มีการประยุกต์ใช้องค์ความรู้ที่มีความหลากหลายมิติเช่น การใช้ความรู้ทางแพทย์ศาสตร์ ภูมิศาสตร์ วนศาสตร์ อักษรศาสตร์ ศิลปศาสตร์ ดังนั้นจดหมายเหตุระยะการเดินทางของหมอเเกมเฟอร์จึงเป็นเอกสารทางประวัติศาสตร์ที่มีคุณูปการอันใหญ่หลวงต่อการศึกษาประเทศญี่ปุ่นและสะท้อนความเป็นอยู่ของสังคมญี่ปุ่นในทัศนะและการรับรู้ของชาวต่างชาติที่มีคุณค่ายิ่ง