การดำเนินงานตามนโยบายจัดบริการคลินิกสุขภาพเกษตรกรในระยะเริ่มต้นของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลในพื้นที่ 8 จังหวัดภาคเหนือตอนบน ปี 2556

บทคัดย่อ

ในปี 2556 สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 1 เชียงใหม่ ได้นำนโยบำยจัดบริการคลินิกสุขภำพเกษตรกรในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) สู่การปฏิบัติในพื้นที่ 8 จังหวัดภาคเหนือตอนบน วัตถุประสงค์ของการศึกษานี้คือทำให้ทราบความก้าวหน้าในการจัดบริการคลินิกสุขภาพเกษตรกรของรพ.สต. และเพื่อทราบปัญหาอุปสรรคของการดำเนินงานคลินิกสุขภาพเกษตรกรของ รพ.สต. กำรศึกษำนี้เป็นการวิจัยแบบผสมผสานเชิงปริมำณและเชิงคุณภาพ (Mixed method) กลุ่มตัวอย่ำงได้แก่ รพ.สต. 8 แห่ง ซึ่งเลือกให้เป็นพื้นที่ศึกษาโดยสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดละ 1 แห่ง ดำเนินการระหว่างพฤษภาคม - มิถุนายน 2556 เครื่องมือที่ใช้ในกำรเก็บข้อมูล ได้แก่แบบประเมินมาตรฐานการดำเนินงานคลินิกสุขภาพเกษตรกรของสำนักโรคจากการประกอบอาชีพและสิ่งแวดล้อม แบบสัมภาษณ์และแบบบันทึกการสังเกต วิเครำะห์ข้อมูลเชิงปริมาณใช้สถิติเชิงพรรณนำ (Descriptive analysis) การวิเครำะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพใช้การวิเครำะห์เนื้อหา (Content Analysis) จำกแบบสัมภำษณ์ผลการศึกษา พบว่ำโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภำพตำบลทั้ง 8 แห่ง ยังไม่สำมำรถดำเนินกิจกรรมกำรจัดบริการคลินิกสุขภาพเกษตรกรตามมาตรฐานระดับเริ่มต้นได้ครบทั้ง 6 กิจกรรมโดยพบว่ำกิจกรรมที่ดำเนินงำนได้มากที่สุดได้แก่ การคัดกรองสุขภาพตามความเสี่ยงจากการทำงานร้อยละ75 การายงานผลการดำเนินงานร้อยละ 75 และกิจกรรมกำรประเมินความสี่ยงในการทำงานของเกษตรกร/แรงงานในชุมชน ร้อยละ 37.50 ส่วนกิจกรรมที่ยังไม่มี รพ.สต.ใดสามารถดำเนินงานได้เลย ได้แก่การเปิดคิลินิกบริการสุขภาพเกษตรกร 1 วันต่อสัปดำห์ การจัดให้มีระบบข้อมูลกลุ่มผู้ประกอบอาชีพในฐานข้อมูลของ รพ.สต. และการจัดกิจกรรมป้องกันควบคุมโรคและภัยสุขภาพแก่ผู้ประกอบอาชีพอุปสรรคของกำรดำเนินงำน ได้แก่นโยบายที่ไม่ชัดเจน การส่งอุปกรณ์และสื่อให้พื้นที่ล่าช้า การขาดการสนับสนุนทั้งด้านงบประมาณ และการนิเทศติดตามบุคลากรที่ไม่เพียงพอตลอดจนไม่ได้รับการฟื้นฟูความรู้เกี่ยวกับโรคจากการทำงาน และประชาชนในพื้นที่ไม่ตระหนักในการป้องกันดูแลสุขภาพตนเอง การดำเนินงานที่ยังไม่เป็นไปตามเป้าหมายอาจเกิดจากการถ่ายทอดนโยบายจากส่วนกลางลงสู่ระดับเขตและสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดล่าช้า ความไม่ชัเจนในแนวทางการจัดบริการที่มีเพียงหนังสือสั่งการแต่ไม่มีรายละเอียดของแนวทางการจัดบริการคลินิกสุขภาพเกษตรกร และการขาดการศึกษาถึงความพร้อมของ รพ.สต. ก่อนสั่งการให้มีการนำนโยบายไปสู่การปฏิบัติข้อเสนอแนะ ควรมีการประเมินความพร้อมของหน่วยงานผู้รับนโยบายก่อนสั่งการ ควรมีกำรชี้แจงถ่ำยทอดนโยบำยให้แก่สำนักงำนสำธำรณสุขจังหวัดในภำพรวมระดับประเทศ ในระยะเริ่มต้นของกำรดำเนินกำรควรมีกำรนิเทศติดตาม และให้การสนับสนุนทางวิชาการแก่หน่วยงานที่รับนโยบายไปปฏิบัติ เพื่อให้ทราบถึงปัญหาอุปสรรค ให้ข้อแนะนำ และหาแนวทางในการปรับปรุงวิธีดำเนินการเพื่อให้เกิดผลสำเร็จ สำหรับรูปแบบของคลินิกสุขภาพเกษตรกรควรปรับให้เหมาะสมกับบริบทของพื้นที่ได้ กำรดำเนินงานระยะแรกควรมุ่งเน้นในด้ำนคุณภาพของบริการคลินิกสุขภาพเกษตรกร และเน้นการพัฒนาศักยภาพของ รพ.สต. ให้สามารถจัดบริการเพื่อตอบสนองต่อปัญหาเเฉพาะของพื้นที่ อันจะนำไปสู่ความยั่งยืนในการดำเนินงาน