Learning potential empowerment of Local Communities in Management of Natural Resources in Head Watershed Forest of Nam Rad Forest – Ma Loh Canal, Surat Thani Province

Abstract

การวิจัยครั้งนี้  มีวัตถุประสงค์  เพื่อศึกษาบริบทของชุมชนบ้านน้ำราด  ศึกษาเปรียบเทียบการเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อมทางกายภาพและความหลากหลายทางชีวภาพเบื้องต้น  เพื่อเสริมสร้างศักยภาพการเรียนรู้ในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ  และเพื่อหารูปแบบการจัดการทรัพยากรธรรมชาติโดยชุมชน  เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ  ผลการศึกษา  พบว่า  บริบทพื้นที่ป่าต้นน้ำป่าน้ำราด-คลองมะเลาะ  ตั้งอยู่ในตำบลบ้านทำเนียบและย่านยาว  คำว่า “น้ำราด”  หมายถึงน้ำที่ไหลแผ่กระจายไปทั่วพื้นที่ป่าต้นน้ำ  จึงเรียกชื่อว่า  “ป่าน้ำราด”  ตามลักษณะทางกายภาพของพื้นที่ที่เป็นป่าต้นน้ำในพื้นที่ที่ราบสูงซึ่งล้อมรอบด้วยภูเขาซึ่งอุดมสมบูรณ์ด้วยป่าดิบชื้นที่ดูดซับน้ำไว้ให้ไหลรินได้ตลอดทั้งปีอันเป็นแหล่งกำเนิดของคลองมะเลาะ  จากการศึกษาเปรียบเทียบการเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อมทางกายภาพและความหลากหลายทางชีวภาพเบื้องต้นพบว่า จากในอดีตเมื่อ  50 ปีที่ผ่านมามีระบบนิเวศป่าอุดมสมบูรณ์  คลองมะเลาะเป็นแหล่งน้ำที่สะอาด ปัจจุบันป่าต้นน้ำ-คลองมะเลาะถูกบุกรุกและเสื่อมโทรม  พื้นที่ป่าและความหลากหลายทางชีวภาพทั้งพันธุ์พืชและพันธุ์สัตว์ลดลง บางชนิดสูญพันธ์  สภาพน้ำในคลองสกปรก ระบบนิเวศแหล่งน้ำสูญเสียความสมดุล ส่งผลกระทบต่อวิถีชีวิตของคนในชุมชน  ผลจากการจัดประชุมเชิงปฏิบัติการเพื่อการเสริมสร้างศักยภาพการเรียนรู้ในการจัดการทรัพยากรป่าต้นน้ำโดยเทคนิค A.I.C. ชุมชนได้ร่วมกันกำหนดภาพอนาคตพื้นที่ป่าต้นน้ำและคลองมะเลาะ “ให้คลองสวย  น้ำใสสะอาด  ป่าธรรมชาติสมบูรณ์” สร้างแนวทางการบริหารจัดการ  โดยเน้นกิจกรรมด้านการสร้างจิตสำนึก เช่น รณรงค์สร้างจิตสำนึกให้กับคนในชุมชน ด้านการอนุรักษ์และฟื้นฟู เช่น การสร้างฝายแม้ว การปลูกป่าทดแทน และได้รูปแบบการจัดการทรัพยากรร่วมโดยชุมชนในรูปแบบการสร้างเครือข่ายอนุรักษ์ร่วมกันตั้งต้นน้ำถึงปลายน้ำและกำหนดกฏกติกาในการใช้ทรัพยากรร่วมกันให้เกิดความยั่งยืน เช่น ห้ามทิ้งขยะมูลฝอยลงในคลอง ห้ามโค่นต้นไม้บริเวณป่าต้นน้ำ เป็นต้น