จาก “โหยหา” ถึง “โมโห”: อ่านอาการสังคม ในภาพยนตร์ไทยหลังวิกฤตเศรษฐกิจต้มยำกุ้ง (พ.ศ. 2540-2546)

บทคัดย่อ

บทความนี้เป็นการศึกษาภาพยนตร์ไทยหลังวิกฤตเศรษฐกิจต้มยำกุ้งระหว่างปี พ.ศ. 2540-2546 โดยใช้วิธีการ “อ่านอาการ” สังคมไทยหลังวิกฤตเศรษฐกิจต้มยำกุ้งผ่านภาพยนตร์ไทย จากการศึกษาพบว่า หลังวิกฤตเศรษฐกิจ เนื้อหาของภาพยนตร์ไทยที่ทำรายได้สูงและเป็นที่นิยมได้แสดงอาการของสังคมไทย โดยเฉพาะการเกิดขึ้นของอาการโหยหาอดีต ซึ่งเป็นทางออกในการหลบหนีความเจ็บปวดจากสถานการณ์ปัจจุบันไปสู่ยุคสมัยอดีต ในทางหนึ่ง การโหยหาอดีตในภาพยนตร์ไทยได้ผลิตสร้างแนวคิดชาตินิยมผ่านเนื้อหาการต่อสู้และความร่วมมือร่วมใจสามัคคีของตัวละครที่ต้องต่อสู้ศัตรูผู้รุกราน ภายใต้การโหยหาอดีตจึงได้ปรากฏอาการ “โมโห” และวิธีการจัดการของสังคมไทยในภาพยนตร์ ดังเห็นได้จากกระบวนการสร้างความเป็นอื่นและการสร้างภาพตัวแทนศัตรูของชาติ ซึ่งมีทั้ง ผี พม่า และฝรั่งโดยใช้วิธีการความรุนแรงเป็นเครื่องมือเข้าจัดการ นัยยะของภาพยนตร์ไทยในช่วงเวลาดังกล่าว จึงแสดงให้เห็นถึงอาการและวิธีการจัดการต่อความบอบช้ำผิดหวังจากพิษวิกฤตศรษฐกิจ และได้ทำให้ภาพยนตร์ไทยกลายเป็นที่หลบหนีจากความเจ็บปวดและเป็นบ่อบำบัดความโมโหของสังคมไทยที่เกิดขึ้นจากวิกฤตเศรษฐกิจต้มยำกุ้ง